Jaa, daar is ‘ie dan, een taaltip over ’t kofschip.
Voor de één een handig hulpje, voor de ander een raar woord dat totaal nergens op slaat. Voor die laatste groep mensen: lees deze taaltip goed door, sla hem op, print hem uit, lijst hem in en leer hem uit je hoofd.
Ezelsbruggetje
’t Kofschip is een ezelsbruggetje dat je helpt om dt-fouten te voorkomen bij voltooid deelwoorden. Een voltooid deelwoord is een werkwoordsvorm die aangeeft dat een handeling voltooid is. Zoals ‘gezien’, ‘gestruikeld’, ‘gevuld’ en ‘gefietst’.
Als je bijvoorbeeld ‘ik heb geschilderd’ wilt schrijven, dan kan ’t kofschip je vertellen of het nou ‘geschilderd‘ of ‘geschildert’ is.
Stam van het werkwoord
Om daar achter te komen, moet je ten eerste kijken naar de de stam van het werkwoord. De stam is het hele werkwoord zonder de ‘en’ aan het eind.
Voorbeeld: Ik heb de muur geschilderd
De stam van ‘schilderen’ is dus ‘schilder’.
Schilder eindigt op een ‘r’, en omdat de letter ‘r’ niet in het kofschip staat, eindigt het voltooid deelwoord ‘geschilderd’ dus op een ‘d’.
Hetzelfde kun je doen met het werkwoord ‘stoppen’ en ‘schaven’.
Voorbeeld: Ik ben op tijd gestopt
Werkwoord: stoppen
Stam: stop (‘stoppen’ minus ‘en’)
Kofschip: ja, de laatste letter van ‘stop’ is een ‘p’ en die staat in het kofschip.
Conclusie: dat betekent dat het voltooid deelwoord van ‘stoppen’ op een ’t’ eindigt.
Het is dus: gestopt
Voorbeeld: Ik heb mijn knie geschaafd
Werkwoord: schaven
Stam: schav (‘schaven’ minus ‘en’)
Kofschip: nee, de laatste letter van ‘schav’ is een ‘v’ en die staat niet in het kofschip.
Conclusie: dat betekent dat het voltooid deelwoord van ‘schaven’ op een ‘d’ eindigt.
Het is dus: geschaafd
Hoe zit het met een stam eindigend op een ‘i’?
Het wordt wat verwarrender bij het werkwoord ‘gooien’. Of ‘uitkraaien’, ‘maaien’, etc.
De stam van gooien is ‘gooi’, dat eindigt op een ‘i’ en een ‘i’ staat in het kofschip! Je zou dus denken dat het ‘gegooit’ is. Maar helaas, je schrijft ‘gegooid’ met een ‘d’.
Dat komt omdat de ‘o’ en de ‘i’ in het kofschip helemaal niet meetellen.
Huh …? Ja, lekker logisch, toch!?
NEE! Vandaar dat de taalgoden ook een ander ezelsbruggetje hebben bedacht: het fokschaap.
Dat werkt hetzelfde, maar is iets minder verwarrend zonder de ‘i’ erin.
Hoe zit het met een stam eindigend op een ‘x’?
Ondanks dat de ‘x’ niet in ’t kofschip of het fokschaap staat, eindigt het voltooid deelwoord van een woord waarvan de stam op een ‘x’ eindigt tóch op een ’t’.
Het voltooid deelwoord van ‘fixen’ is dus ‘gefixt’.